-
1 зат зат иясе
живо́е существо́, душа́ -
2 зат
1. сущ.1) после имён сущ. обозначает род, разряд предметов и имеет нулевой переводадәм заты — челове́к; лю́ди
адәм заты юк (күренми) — нет никого́, ни одного́ челове́ка; ни души́
ипи заты күрмәү — не ви́деть ни кро́шки хле́ба; жить без куска́ (кро́шки) хле́ба
бу өйгә кадак заты кермәгән — в э́том до́ме (строе́нии) нет ни одного́ гвоздя́
2) ирон. челове́к, ли́чность, лицо́, осо́ба, о́собь книжн. персо́наниндидер таныш булмаган затлар күренә башлады — появи́лись каки́е-то незнако́мые ли́чности
сезгә килгән нинди зат ул? — что за осо́ба к вам прие́хала?
3)а) род, пле́мя, поро́да; происхожде́ниебезнең затыбыз куркаклардан түгел — наш род (пле́мя) не из пугли́вых; мы не из пугли́вых
затым белән Идел егете мин — по происхожде́нию я волжа́нин
••аты да юк, заты да юк — погов. ни и́мени, ни пле́мени; без ро́ду без пле́мени
б) поро́да (скота́)сыерыбыз яхшы заттан — коро́ва на́ша хоро́шей поро́ды
4) сво́йство; ка́чествохакына карама, затына кара — не смотри́ на це́ну, смотри́ на ка́чество
••асылы бер, заты башка — погов. суть та же, но ка́чество друго́е (отлича́ются ка́чеством)
хакы нинди, заты шундый — погов. по ка́честву и цена́ (букв. по цене́ и ка́чество)
5) грам. лицо́зат категориясе — катего́рия лица́
зат белән төрләнү — измене́ние по ли́цам
2. прил.өченче зат — тре́тье лицо́
1) благоро́дный, ка́чественный, высокока́чественный, це́нный, драгоце́нный; см. тж. затлызатрак тукыма алу — купи́ть высокока́чественную ткань
2) грам. ли́чныйзат алмашлыгы — ли́чное местоиме́ние
фигыльләрдә зат кушымчасы — ли́чное оконча́ние глаго́лов
•••- заты да булмыйишәктә мөгез булса, дөньяда зат иясе калмас иде — посл. будь у осла́ рога́, на све́те живо́го существа́ не оста́лось бы
- заты калмасын -
3 җан
сущ.1) душа́ || душе́вныйҗан тынычлыгы — душе́вный поко́й
••җан тартмаса да кан тарта — погов. душа́ не лежи́т, да кровь ( родство) тя́нет
2) дух || духо́вныйҗан азыгы — духо́вная пи́ща
3) душа́, челове́к, существо́тере җан — живо́е существо́
гаиләдә без дүрт җан — в семье́ нас че́тверо
бала-чага алты җан — ше́стеро дете́й; дете́й шесть челове́к
сезнең тәрбиядә ничә җан? — ско́лько челове́к на ва́шем иждиве́нии?
4) перен. жизнь, существова́ние••җан малдан татлырак — посл. жизнь доро́же бога́тства
кассап мал кайгысында, кәҗә җан кайгысында — посл. мясни́к горю́ет о мя́се, а коза́ о жи́зни
5) перен. душа́, вдохнови́тель (коллектива, общества)6) прост. шку́раүз җаны өчен курку — страх за со́бственную шку́ру
7) перен. душа́ моя́, ду́шенька, ми́лый (мой́), ми́лая (моя́)•- җан зат- җан заты
- җан исәбен алу
- җан кертү••җан авызга килү (җан бугазга килү) — си́льно уста́ть (букв. душа́ поступи́ла к го́рлу)
җан бирү — умира́ть/умере́ть
җан асрап тору (җан асрау) — влачи́ть жизнь, существова́ть
җан ату — стра́стно жела́ть (чего-л.); жа́ждать, домога́ться (чего-л.)
җан ачуы кузгалу (җан ачуы чыгу) — разъяри́ться
җан ачысы — аго́ния
җан аямау (җан кызганмау) — и жи́зни свое́й не жале́ть
җан әрнеткеч (җан өзгеч) — душераздира́ющий
җан әсәре дә юк — ни (еди́ной) души́
җан башына — на ду́шу населе́ния
җан биздергеч — ме́рзкий, отврати́тельный
җан бирердәй булу (җан бирергә әзер булу; җан бирергә әзер тору) — быть гото́вым поже́ртвовать собо́ю
җан гамьсезлеге — безду́шие
җан дошманы — закля́тый враг; кро́вный враг
җан дусты — закады́чный (задуше́вный) друг
җан җиренә тию (җан җиренә басу) — заде́ть за живо́е
җан исән чакта (җан исән вакытта) — пока́ душа́ (де́ржится) в те́ле
җан кебек күргән — о́чень бли́зкий, дорого́й
җан кебек күрү — души́ не ча́ять (в ком-чём-л.), обожа́ть
җан кебек саклау (җан төсле саклау) — бере́чь как зени́цу о́ка
җан кертү (җан өрү) — вдохну́ть жизнь
җан кисәгем — ду́шечка, ду́шенька, душа́ моя́
җан көче белән — что есть ду́ху ( бежать)
җан куркуы (җан куркуысы) — страх сме́рти, страх за свою́ жизнь
җан кую (җан җую) — см. җан чыгу
җан кыйгыч — уби́йца
җан кыл өстендә тору (җан кыл өстендә калу; җан кыл өстендә булу) — висе́ть на волоске́
җан кыючы — уби́йственный, душегу́б
җан өрү — вдохну́ть жизнь, оживи́ть
җан өшеткеч — приско́рбный, тоскли́вый
җан рәхәте — одно́ удово́льствие
җан сакчысы — телохрани́тель
җан саулыгы — здоро́вье
җан сөйгән — люби́мый, избра́нник се́рдца
җан сөймәү — презира́ть, ненави́деть
җан табан астына төшү — душа́ ушла́ в пя́тки
җан тартмый — душа́ не лежи́т
җан тарту — испы́тывать влече́ние
җан тәслим кылу — умере́ть; җан(ың) теләгән что душа́ пожела́ет
җан теләгәнчә (җан теләгән кадәр; җан теләгән хәтле) — ско́лько душе́ уго́дно, ско́лько душа́ пожела́ет
җан тиргә бату (җан тиргә төшү) — изнуря́ться/изнури́ться; дойти́ до седьмо́го по́та
җан тирләре чыгу — прилага́ть/приложи́ть все си́лы; пролива́ть пот
җан түзмәү — потеря́ть терпе́ние; не сдержа́ться
җан тыну — успоко́иться
җан тынычлыгы — душе́вный поко́й; душе́вное споко́йствие, споко́йство ду́ха (со́вести)
җан уч төбенә килү — ни жив, ни мёртв; душа́ в пя́тки ушла́
җан эремәү — душа́ засты́ла как ка́мень
җан эрү — смягчи́ться (в душе́)
җанга җиңел булу — стать ле́гче на душе́
җанга йомшак (җанга ягымлы) — прия́тный ( голос)
җанга тию — надоеда́ть, донима́ть/доня́ть
җанга якын — ми́лый се́рдцу, по душе́ ( человек)
җанга яту — быть (прийти́сь) по́ сердцу (по душе́)
җанга үткән суык — а́дский хо́лод
җанны айкау — переверну́ть ду́шу (кого-л.)
җанны алу — докуча́ть, донима́ть
җанны ашау — терза́ть, му́чить
җанны кая куярга белмәү — не знать, куда́ приткну́ться
җаны-тәне белән — душо́й и те́лом; всем существо́м (любить кого-л.)
җаны теләгән елан ите ашаган — охо́та пу́ще нево́ли
җаны уч төбендә генә — е́ле-е́ле душа́ в те́ле
җаны чыкканчы — до изнеможе́ния ( работать)җаны юк безду́шный
җаным фида — кляну́сь жи́знью; за э́то мо́жно и жизнь отда́ть (выража́ет восто́рг, восхище́ние)
җанын җәһәннәмгә җибәрү — отпра́вить на тот свет; отпра́вить к пра́отцам
җанын кызганмау — души́ не ча́ять
җанын кызганмыйча — не жале́я жи́зни, самоотве́рженно
җанын уч төбенә йомарлап — риску́я, с больши́м ри́ском
җанын фида итү — отда́ть свою́ жизнь, принести́ в же́ртву свою́ жизнь
- җан алучыҗаның ни тели — что душе́ уго́дно, чего́ душа́ жела́ет
- җан атып тору
- җан атып йөрү
- җан ачуы
- җан ачуы белән
- җан ачысы белән
- җан әрнү
- җан сыкрау
- җан башыннан
- җан бирү
- җан газабы
- җан иясе
- җан керү
- җан көеге
- җан кыю
- җан кисү
- җан саклау
- җан сату
- җан тамыры
- җан чыгу
- җаннан артык
- җаннан артык кадерле
- җанын алу
См. также в других словарях:
ия — и. 1. Берәр нәрсәнең, милекнең хуҗасы. Нәр. б. башлыгы 2. Нин. б. сыйфатка, сәләткә, дәрәҗәгә һ. б. ирешкән кеше һөнәр иясе. Нәрсәгә дә булса лаек хөрмәт иясе 3. Берәр эш белән шөгыльләнүче, көн күрүче кеше хезмәт ияләре, хөкем ияләре 4. Уйлап… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җанлы — с. 1. Җаны бар, тере, исән, үлмәгән. и. Тереклек иясе, җан иясе булган зат җир һәр җанлыларга ризык бирәдер 2 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бала — 1. Яңарак туган яки әле үсеп җитмәгән һәрбер җан иясе. Бәби. Үсмерлек чорына кадәр булган малай яки кыз 2. Атага яки анага карата: аннан туган зат (кеше яки хайван). Нин. б. хайваннан, токымнан туган зат аю баласы. күч. Халык яки чорның, социаль… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кеше — 1. Фикерләү, сөйләшү, корал җитештерү һәм аннан хезмәттә файдалану сәләтенә ия булган зат, җан иясе, шәхес 2. Кем дә булса, берәрсе, беркем к. күрер 4. Икенче берәү, чит, ят к. гә бирмәм … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өй — 1. Яшәү тору өчен салынган бина, корылма. Тора торган, яши торган урын куянның өе – урманда, песинең өе – өйдә. с. Өйгә, өй хуҗалыгына бәйләнешле өй эшләрен башкару 2. Берәр оешма һ. б. ш. урнашкан бина, корылма уку өе. Аерым ихтыяҗлар өчен, мәс … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
халык — 1. Нин. б. илдә, дәүләттә яшәүче кешеләр. с. Бөтен илгә, дәүләткә караган халык хуҗалыгы 2. Милләт 3. Илдә яшәүчеләрнең төп өлешен тәшкил итүче хезмәт иясе массасы халык җилкәсен кимерү. с. Шул массаның рухына, культурасына, дөньяга карашына туры … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
